Aydınlatma, sağmal inek yönetiminin önemli bir parçasıdır. Yapmış olduğumuz kapsamlı araştırmalar, optimal bir ışık ortamının süt sığırlarının görme yetisini, davranışlarını, refahını ve performansını etkilediğini göstermiştir.
Optimal bir ışık ortamı, ışığın çeşitli yönlerini sağmal ineklerin görme yetisine ve ihtiyaçlarına göre ayarlayarak sağlanabilir.
Sağmal ineklerin panoramik görüş açısı (yani toplam görüş) 340°’dir. Bu da sağmalların, tam arkalarında bulunanlar hariç her yöndeki nesneleri görebildiği anlamına gelir. Tahmin edebileceğiniz gibi, toplam görüşlerinin büyük bir kısmını temsil eden monoküler görüşü tercih ederler (Şekil 1). Nispeten küçük olan binoküler görüşleri nedeniyle, mesafeyi tahmin etmeleri daha zordur ve bu durum derinlik algılarını sınırlar.
Şekil 1: Sağmal ineklerin panoramik görüşü
Spektral görüş söz konusu olduğunda, sağmal inekleri dikromatik bir görme yetisine sahiptir. Bu, sağmal ineklerinin gözlerinde yalnızca iki tür işlevsel renk reseptörü ya da diğer adıyla koni bulunduğu anlamına gelir. Bu reseptörler, ışık spektrumunun yeşil ve mavi kısımlarına odaklanmıştır. Bu nedenle, yalnızca iki saf spektral ışık rengini algılayabilirler. Bu durum, üç rengi algılayabilen insanlardan farklıdır.
Şimdi, süt sığırları aydınlatmasının en önemli yönlerine ve bunların süt sığırlarının görme yetisi, davranışları, refahı ve performansı üzerindeki etkilerine bir göz atalım.
Işık Spektrumu
Işık spektrumu ya da görülebilir spektrum, elektromanyetik spektrumun görülebilen kısmıdır. Farklı dalga boyları, göz tarafından farklı renkler olarak algılanır.
İnsanların ve süt sığırlarının görülebilir spektrumları, Şekil 2’de de görülebileceği gibi, önemli ölçüde farklılık gösterir. Sağmal ineklerinin görülebilir spektrumu yaklaşık 400 nm ile 680 nm arasında olup 451 nm (mavi) ve 555 nm (yeşil) dalga boylarında zirve yapar.
Sağlanan ışığın süt sığırlarının görülebilir spektrumuna uyarlanması, onların daha iyi görmesini sağlar. Bu durum stresi azaltır ve istenilen davranışları teşvik eder. Bunun doğal bir sonucu olarak performans artışı sağlanır.
Şekil 2: Süt sığırları ve insanların spektral duyarlılığı.
Işık Dağılımı
Işık dağılımı – ışığın ahır boyunca yayılımı – büyük önem taşır.
Süt sığırlarının derinlik algısı zayıf olduğundan, ahır boyunca karanlık noktaların olmaması çok önemlidir. Zeminde veya ineklerin önünde karanlık noktalar oluştuğunda, bu durum onların ürkmesine ve hareket etmeyi bırakmasına neden olabilir. Bu durum, istenilen davranışları olumsuz etkiler ve strese yol açar.
Optimal bir ışık dağılımı sağlanarak karanlık noktaların oluşması önlenebilir. Bu durum, istenilen davranışları teşvik eder, ineklerin daha rahat hissetmesini sağlar ve stresi azaltır. Burada lambaların doğru konumlandırılması büyük bir rol oynar. Bu, aydınlatma ekipmanını satın almadan önce bir aydınlatma planı oluşturarak kolayca gerçekleştirilebilir.
Işık Titreşimi
Işık titreşimi – bir lambanın ışık çıktısındaki hızlı değişim (Şekil 3) – bilinçli veya bilinçsiz olarak algılanabilir.
Süt sığırları, ışık titreşimini insanlar gibi algılar. Bu, titreşimi benzer bir frekansta (saniyedeki dalgalanma sayısı) fark ettikleri anlamına gelir. İnsanlarda titreşim baş ağrısına, göz yorgunluğuna ve konsantrasyon kaybına yol açabilir. Bu durum, süt sığırlarının sağlığının da titreşimden olumsuz etkilenebileceğini göstermektedir.
Bu nedenle, süt sığırlarının refahını artırmak için aydınlatma ekipmanı satın alırken ışık titreşimi ve frekansını dikkate almak önemlidir.
Şekil 3: Işık titreşimi ve titreşimsiz aydınlatma
Işık Yoğunluğu
Doğru ışık yoğunluğunun sağlanması – belirli bir noktada ölçülen ışık miktarı – süt sığırlarının performansını iyileştirmeye yardımcı olacaktır.
Araştırmalar, ışık yoğunluğunun melatonin üretimini etkilediğini ve bunun da süt üretimini artırdığını göstermiştir. Daha yüksek bir ışık yoğunluğu kullanarak süt verimi artırılabilir. Ayrıca, yüksek ışık yoğunluğu ve doğru dağılım sağlandığında süt sığırlarının görme yetisi de iyileşir. Bu durum, ineklerin daha rahat hissetmesini sağlar ve sağım robotuna veya sağımhaneye gitmelerini kolaylaştırır.
Ayrıca önemli bir nokta: Yüksek ışık yoğunluğu, süt sığırı ahırında çalışan insanların işini kolaylaştırır. Hayvanlarını daha rahat görmelerini sağlar ve ineklerin kızgınlık döneminde olduğunu veya bir sorun olduğunu daha erken fark etmelerine yardımcı olur.
RUDAX: HATO Tarzıyla Büyükbaş Aydınlatması
Işık Periyodu
Işık periyodu – ışıkların açık olduğu süre – aynı zamanda büyük bir öneme sahiptir.
Süt sığırlarının farklı yaşam evreleri, ışık periyodu açısından farklı gereksinimlere sahiptir. Genç sığırlar ve sağmal inekleri, kendilerini iyi hissetmek ve en iyi performansı göstermek için uzun ışık periyotlarına ihtiyaç duyar. Özellikle kış aylarında, aydınlatma kullanarak günleri “uzatmak” büyük bir fark yaratır, çünkü bu şekilde mevsimsel etkiler azaltılabilir. Kurudaki dönemde ise kış mevsimini simüle etmek için daha kısa ışık periyotları sağlanması önerilir.
Araştırmalar, doğru zamanda doğru lüks seviyeleri ve fotoperiyotların kullanılmasının süt verimini ve doğurganlığı önemli ölçüde artırabileceğini göstermektedir.
Özetle: Süt sığırlarına uygun bir ışık ortamı sağlamak büyük önem taşır. Bu, ışığın çeşitli yönlerini sağmal ineklerinin ihtiyaçlarına ve görme yetisine göre ayarlayarak gerçekleştirilebilir. Böyle yapmak, ineklerin görme yetisi, davranışları, refahı ve performansı üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Artan istenen davranışlar, daha az stres, daha yüksek süt verimi ve iyileşmiş doğurganlık, süt sığırları için optimal bir ışık ortamının başlıca avantajlarından bazılarıdır.